Zespół Aspergera – przyczyny, objawy, terapia. Jak wygląda leczenie?

Zespół aspergera – przyczyny i objawy

Zespół Aspergera (ZA) jest zaburzeniem w rozwoju na pograniczu autyzmu. Pojawia się już we wczesnym dzieciństwie i utrzymuje przez całe życie. Dzięki psychoterapii osoby cierpiące na ZA mogą bez przeszkód funkcjonować w społeczeństwie.

Badania nad nim po razie pierwszy prowadził w latach 40. XX wieku Hans Asperger. Sam jako dziecko posiadał sporo cech, które później okazały się charakterystyczne w tej przypadłości.

Zespół aspergera w ICD-11

Od 2022 roku w Międzynarodowej Klasyfikacji Chorób (ICD-11) ZA przestał funkcjonować jako odrębna kategoria. Pojawił się jako kategoria “zaburzeń ze spektrum autyzmu” i to przy jej pomocy psychiatrzy i psycholodzy będą diagnozować pacjentów z neurorozwojowymi zaburzeniami, do których między innymi należy asperger.

Nie oznacza to, że światowej klasy medycy uznali, że zaburzenie nie istnieje. Zmienia się jego nazewnictwo i każdy kraj zrzeszony w WHO ma 5 lat na wprowadzenie zmian u siebie. W praktyce to, co kiedyś nazywano zespołem aspergera, będzie klasyfikowane zazwyczaj jako zaburzenia ze spektrum autyzmu, które nie dotyczą sfery intelektualnej oraz językowej.

Zdaniem specjalistów to dobre zmiany. W latach 90. dominował pogląd, że osoby cierpiące na autyzm mają obniżone zdolności intelektualne i to miało je odróżniać od osób z zespołem aspergera. Obecny stan badań pozwala stwierdzić, że osoby z autyzmem często pozostają w normie poznawczej i intelektualnej. Zmiana ma więc charakter symboliczny, ale niesie też nadzieję, że pojawią się nowe narzędzia badawcze.

Objawy zespołu aspergera

Najczęściej pierwsze próby diagnozy u dziecka pojawiają się w wieku wczesnoszkolnym lub przedszkolnym. Wtedy to nauczyciele widzą, jak dziecko zachowuje się wśród rówieśników i są w stanie zauważyć atypowe zachowania.

Mniej więcej do 3 roku życia wiele z zachowań, które towarzyszą ZA tłumaczy się fazą rozwoju dziecka, czasem jego nieśmiałością lub niespokojnym charakterem. Naturalnie nie ma w tym nic złego. Uzyskanie diagnozy w czasie, gdy dziecko ma 7 – 8 lat również pozwala na to, by pomóc mu usprawnić jego sposób funkcjonowania w grupie.

Christopher Gillberg, szwedzki psychiatra dziecięcy, stworzył listę 5 typowych dla dzieci objawów zespołu aspergera:

1. Kontakty z rówieśnikami

Dziecko, u którego występuje ZA, ma problem z nawiązywaniem kontaktów z rówieśnikami. W efekcie czego zaczyna unikać relacji z nimi i pozostaje samotnikiem. Często też zdarza się, że w przedszkolu dziecko z ZA woli przebywać z dorosłymi opiekunami niż bawić się z rówieśnikami. Zdarza się, że tłumaczy się to dojrzałością dziecka albo tym, że dotychczas wychowywane było wśród dorosłych

2. Rutyna

Zarówno dzieci, jak i osoby dorosłe z zespołem aspergera, lubią rutynę. Czują się bezpiecznie wśród wyuczonych i powtarzających się zachowań. U dzieci dobrze widać to podczas codziennej toalety, czy ubierania się. Co więcej, jeśli dorosły będzie próbował zaburzyć schemat (np. poprosi dziecko o przebranie się, a dopiero potem umycie zębów), może spotkać się ze zdecydowanym sprzeciwem.

3. Interpretacja słów i zdarzeń

Dla osób z zespołem aspergera charakterystyczne jest to, że traktują wypowiedziane do nich słowa dosłownie. Mają tym samym kłopot z interpretacją metafor, żartów, czy aluzji – także w dorosłym życiu.

4. Niezgrabność fizyczna

Osoby z ZA, nawet w starszym wieku, mogą mieć niezgrabne ruchy: potykać się lub wylewać zawartość szklanki, mimo tego że bardzo uważają, by tego nie robić. Zdarza się, że podczas tańca mają sztywne nogi albo trudno jest im złapać odpowiedni rytm. Możliwe, że dość późno nauczą się jeździć na rowerze lub łapać piłkę.

U dorosłych z ZA obserwuje się często sztywny chód i asymetryczną postawę ciała. Mają również nieczytelny charakter pisma. Nie lubią rysowania i wykonywania czynności wymagających od nich precyzyjnych ruchów, np. przyklejania niedużych elementów, precyzyjnych prac wykończeniowych. Nie oznacza to, że nie będą potrafili tego robić. Świadomi swojej diagnozy dorośli wiedzą po prostu, że zajmie im to sporo czasu i będą musieli poświęcić znacznie więcej energii niż osoby niebędące w spektrum.

5. Empatia

O osobach z zespołem aspergera mówi się, że pozbawione są empatii. Nie jest to równoznaczne z tym, że mają skłonności do wyrządzania krzywdy innym ludziom. Najczęściej brak empatii wynika z tego, że ogólnie mają problem z realizowaniem przyjętych w społeczeństwie norm.

Będą chociażby opowiadać o swoich zainteresowaniach, nie zauważając, że nie wypada tego robić. Mogą też być nadmiernie szczere, co może ranić innych i być postrzegane jako niegrzeczność.

Przyczyny zespołu aspergera

Powody, dlaczego u niektórych osób rozwinął się ZA, a u innych nie, nie są do końca zbadane. Naukowcy zauważyli, że częściej występuje u chłopców, niż dziewczynek. Przyczyny ZA są wielowymiarowe, co widać zresztą po tym, jak szerokie spektrum mają objawy tego zaburzenia.

Zdarza się, że można go powiązać z chorobami, które pojawiły się w okresie życia płodowego u matki: ospą wietrzą, różyczką i toksoplazmozą. Na rozwój zaburzenia może mieć wpływ także przebieg porodu: urazy okołoporodowe, poród pośladkowy, niska waga urodzeniowa.

Zauważono także, że ZA częściej pojawia się u dzieci, których ojciec przekroczył 40 rok życia. Nie ma jednak jednoznacznych dowodów na to, że jest zaburzeniem dziedzicznym. Istnieje za to możliwość dziedziczenia skłonności do zaburzeń ze spektrum autyzmu.

Metody terapii

Wielu ludzi z objawami ZA bywa uważanych za introwertyków, samotników. Zaś objawy, które u nich występują w małym stopniu ograniczają ich życie społeczne. Spore grono osób z ZA pozostaje tym samym niezdiagnozowanych przez całe życie.

Zdarza się, że spektrum autyzmu ma duży wpływ na codzienne funkcjonowanie. Asperger to nie choroba, którą można wyleczyć, ale schorzenie, z którym można nauczyć się żyć. Służy temu psychoterapia.

U wielu chorych sprawdza się terapia poznawczo-behawioralna, bo daje konkretne efekty, a osoby z ZA lubią konkret i będą cenić uporządkowany charakter tego rodzaju leczenia.

U dzieci stosuje się często terapię sensoryczną, która ma formę zabawy. Dzięki zajęciom z integracji sensorycznej, dzieci uczą się reagować na bodźce zewnętrzne i poprawiają też koordynację ruchową.